PANEL 2: KIRIK İYİLEŞMESİ

ÖZELLİKLERİ OLAN KIRIKLARDA İYİLEŞME, KAYNAMA GECİKMESİ KAYNAMAMA VE YALANCI EKLEM

Doç. Dr Yaser Muşdal
Hacettepe Üniversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi.

Pratik olarak, hastanın yaşı, kırığın yeri ve tipi, kırık uçlarının kan dolaşımı ve uygulanan tedavi yöntemi gibi önemli faktörler kırık iyileşmesini kolay veya zor (hızlı veya yavaş) hale sokarlar. Bütün özellikler dikkate alındığında, beklediğimiz iyileşmeyi (kaynamayı) bulamadığımız zaman iyileşmede gecikme (delayed union) den bahsederiz. Bu durumda iki sonuç ortaya çıkabilir:

1 - İyileşme (kaynama = union),

2 - İyileşmeme (kaynamama = nonunion)'.

İyileşmeme, osteoblastlardan ziyade kırığın karakterinin ve tedavi sanatının (genellikle hep lokal faktörlerin) ortaya çıkardığı ve kırık iyileşme hadisesinin (osteogenezisin) durduğu, yeni bir girişim olmadığı takdirde muhtemelen tamamlanamayacağı önemli bir komplikasyondur. Klinik ve radyolojik olarak teşhis edilir. Atrofik (osteoporotik) ve hipertrofik (sklerotik) iki tipi vardır Bir eklemi taklit ederse yalancı oynak (psödoartroz) dan bahsedilir. Kırıklar, özellikle aşağıdaki hallerde olduğunda bu şekil komplikasyonları daha çok görmekteyiz:

I - Bazı Kemiklerin Kırıkları:

1) Femur boynu kırığı: Kırığın yeri ayrılmanın derecesi, periosteal ossifikasyonun yetmezliği, sinovial mayai'in ossifikasyonu inhibisyonu, proksimal fragmanın kan akımının zedelenmesi veya tamamen kaybolması, redüksiyon ve internal fiksasyon yetmezliği gibi nedenlerle,

2) Tibia diafiz kırığı: Anatomik özellikleri, iskeletteki yeri ve kırıkların genellikle çok kötü şekilde oluşu gibi nedenlerle,

3) Ulna alt diafiz kırığı gene benzer nedenlerle,

II - Kırık Uçlarındaki Kan Dolaşımının Bozulduğu Kırıklar:

1) Bir fragmanın kan akımının zedelenmesi: 1/3 alt tibia diafiz kırığında alt fragman, l/3 alt humerus diafiz kırığında alt fragman, 1/3 alt ulna diafiz kırığında alt fragman, femur boynu kırığında üst fragman ve karpal skafoid kırığında üst fragman da olduğu gibi,

2) İki fragmanın kan akımının zedelenmesi: Uzun kemiklerin segmanter kırıklarında olduğu gibi,

3) Bir fragmanın kan akımının tamamen bozulması: Subkapite femur boynu kırığında femur başında, karpal skafoid kırığında proksimal fragmanda, ameliyat edilmiş segmanter kırıklarda orta fragmanda olduğu gibi.

III - İnterpozisyon: Medial malleol kırığında periost ve femur diafiz kırıklarında adale dokusunun kırık uçları arasında yer alabildiği gibi,

IV - Distraksiyon: Aşırı traksiyon, hatalı plaklama, angulasyon (fibulası intakt tibianın oblik kırığı gibi), transfiksiyon ve patellanın indirekt kırıklarında olduğu gibi,

V - Gereksiz Operasyon: Çok parçalı diafiz ve segmental diafiz kırıklarında erken cerrahi girişimlerinde olduğu gibi,

VI - Hatalı Operasyon: Periost ve diğer yumuşak dokuların fazlaca zedelenmesi, fragmanların periost ve diğer yumuşak dokulardan sıyrılması, implantların kötü seçilmesi, kötü şekilde kullanılması ve gereksiz yerde (açık ve enfekte kırıklarda) kullanılması gibi,

VII - Gerekli Operasyonun Yapılmadığı Zaman: Femur boynu kırıklarında, medial malleol kopma kırıklarında, çocuklarda ayrılmış ve takla atmış humerus lateral kondil kırıklarında ve bazı intraartiküler kırıklarda olduğu gibi.

VIII - Enfekte Kırıklarda: Açık kırık sonucu veya ameliyat komplikasyonu olduğu gibi,

IX - Tesbit Yetmezliğinde: Gerek eksternal ve gerekse internal tesbitin kusurlu veya kısa süreli yapıldığı hallerde olduğu gibi,

X - Kötü Şekildeki Kırıklarda: Çok parçalı, segmanter şekilli, açık-yumuşak doku lezyonu çok olan ve fazla displase kırıklarda olduğu gibi,

XI - Kemik Dokusu Defekti Olduğunda: Şiddetli travma, enfeksiyon, ameliyat, radyosyon ve tümör sonucu olduğu gibi.

Genel olarak, erken ve daha iyi redüksiyon, daha iyi tesbit, daha iyi sterilizasyon şartlarının temini, uygun bir tedavi yönteminin titizlikle seçilmesi, sadece kemiğe değil yumuşak dokulara da hürmet edilmesi ve nihayet kırık cerrahisinde kemik transplantasyonunun (greftlerinin) öneminin de bilinmesi gibi bazı köklü tedbirlerle bu şekil komplikasyonların daha az olacağı inancındayım.

Referanslar

1. Barnes, R.. Brawn, J. T., Garden, R. S. and Nicoll, E. A.: Subcapital Fractures of the femur. Journal of Bone and Joint Surgery, 58 - B: 2 - 24, 1976.

2. Blount, W. P.: Fractures of the lateral condyl of the humerus. Fractures in Children, the Williams and Wilkins Company, PP: 43 - 54, 1955.

3. Boyd, H. B.: Delayed Union and non Union of Practures. Campbell's Operative Orthopaedics, Fonrth edition, PP: 619 - 698, 1963.

4. Charnley, J.: Conservative Versus Operative Methods. The Closed Treatment of Common Fractures, Third Edition PP: 1- 43, 1968.

5. Charnley, J.: Fractures of the Shaft of the Tibia. The Closed Treatment of Common Fractures, Third edition, PP: 205 - 250, 1988.

6. Cruess, R., and Dumont, J.: Delayed Union and non Union. Fractures, Edited by Charles A. Rockwood, Jr., M. D. and David P. Green, M. D., J. B. Lippincott Company, Volume 1, P: 108, 1975.

7. Watson-Jones, S. R. and Coltard, W. D.: Slow Union of Fractures. The British Journal Of Surgery, 33: 260 - 275, 1943.

8. Wilson, J. N.: Repair of Fractures. Watson - Jones Fractures and Joint Injuries, Volume 1, Fifth Edition, PP: 11- 51, 1976