XV. MÄ°LLÄ° TÃœRK ORTOPEDÄ° VE TRAVMATOLOJÄ° KONGRE KÄ°TABI

ABSTRAKTLAR, BÖLÜM 13: Genel Ortopedi Travmatoloji

<< | Ýçindekiler | >>

ALT EKSTREMİTEDE REFLEKS SEMPATİK DİSTROFİ (RSD)'SİNDE REHABİTASYON SONUÇLARI

Bu çalışmada, alt ekstremitede tutulumu olanlarda fiziksel ve klinik özelliklerini, rehabilitasyon programının etkisini ve fonksiyonel sonuçlarını belirlenmesinin yanında RSD tutulumu olmayan benzer alt ekstremite şikayetleri olan diğer (kırık gibi) hasta gruplarına göre farklılığı saptanması amaçlanmıştır.

Metod

Çalışmamız, Eylül 1993-96 tarihleri arasında DEÜ Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Ana Bilim dalına başvuran hastalar dahil edilmiştir. Toplam 29 ekstremitede (bir olguda bilateral) 19'unda (%65.5) kırık, 5'inde (%17.2) ayak bileği burkulması bulunmaktaydı (Tablo 1 ). Olguların 11'i (%39) erkek, 18'i (%61 ) bayan olup, yaşları 45.69 12.68 (14-70) yıl olarak değişmektedir.

Tedavi Programı

Erken dönemde (immobilizasyon dönemi sonu) ödem ve ağrı yakınmaları için elevasyon pozisyonunu öğretilmiş ve bandaj uygulamaları yapılmıştır. Ağrı bulgusunu rahatlatılmasında rolü olan ve hastalar tarafından dayanılabilen (tolere edilebilen) sıcak (sıcak yastıklar ile) veya soğuk (buz paketleri ile) ajanlar uygulanmıştır. Bu testin sonucuna göre uygun elektrofiziksel ajanların elevasyon pozisyonunda 3 seans/gün (1-2 saatlik) egzersiz programının her birinin ardından yapılmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca TENS, ultrason, enterferansiel akım uygulaması eklenmiştir. Egzersiz programı: erken dönemde, hareket sınırlılığı olan eklemlerde ağrıyı attırmayan aktif -aktif yardımlı eklem hareketleri, proksimal eklemlere kuvvetlendirme egzersizleri verilmiştir. Ayrıca koltuk değnekleri ile uygun yürüme eğitimi, merdiven inip-çıkma, sandalyeye oturma kalkma gibi farklı transver aktiviteleri öğretilmiştir. Orta dönemde (ekstremite üzerine tam veya tama yakın yük verildiği dönem) limitli eklemlere önceleri dikkatli ve yavaş germe egzersizleri daha sonra ağrı bulgusunda artış olmadan zamanla yoğunluğu artan germe ve kuvvetlendirme egzersizleri verilmiştir. Geç dönemde ise (koltuk değneği terk edildiği dönem) önceki uygulamalara ilaveten yürüme programı önerilmiş (10 dk. dan başlayıp günde 5 dk. artışla 60 dk.ya ulaşacak şekilde) ve proprioseptif eğitim uygulanmıştır.

Normal eklem hareketlerinin (NEH) değerlendirilmesi universal goniyometre ile, ağrı bulgusu McGill-Melzack testi ile değerlendirilmiştir. Olguların son değerlendirmelerinde şu parametreler araştırılmıştır: Koltuk değneği/baston kullanma süresi, ağrısız doğal ritimde ortalama yürüme mesafesi; banyo, WC, merdiven inip-çıkma, ayakkabı, çorap, pantolon-etek giyme gibi günlük yaşam aktivitelerin (GYA) bağımsızlık düzeyini kapsamaktadır.

Bulgular

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji ABD'da Ortopedik fizyoterapi ünitesinde gönderilen Ortopedi ABD denetiminde 29 hasta tedaviye alınmıştır. Olguların 16'sında (%55.3) 501, 13'ünde (%44.7) Sağ ekstremitede tutulum olup, ortalama 13.28 ± 8.11 (6-44) ay izlenmiştir. Tedavi öncesinde destekli ve sınırlı yürüme ile şiddetli ağrıları tedavi sonrasında belirgin rahatlamıştı. Kalça, diz ve ayak bileği NEH'leri incelendiğinde çoğunlukla ayak bileğinde (n.24) limitasyon saptanmıştı (Tablo 2 ). Dosya kayıtları incelendiğinde 6 olguda (%21) farklı nedenli bel ağrısı olduğu saptanmıştır. Eklem hareketlerinde ve kas kuvvetlerinde artışla birlikte, koltuk değneği veya bastonu ortalama 7.51 ± 5.33 (2-22) ay sonra tamamen bırakılmıştır. Bir olgu gonartroz nedeniyle bastona gerek duymuştur. 28 olguda ortalama 43.3 ± 18.3 dk (10-60 dk) yürüme düzeyi yakalanmıştır. Olguların hepsinde GYA'da yeterli bağımsızlık kazanılmıştır.

Tartışma

Alt ekstremite RSD tedavisi ile ilgili yayınlar oldukça azdır. Tedavide ağrı ödem tedavisi, NEH yeteneğinin artması ve ağrısız ekstremite üzerine yük verme en önemli unsurlardır(2,5). Kırık sonrası RSD gelişen olgularda yeterli kallus gelişimine rağmen koftuk değneğinin bırakılması ağrıdan dolayı uzun süreli olmaktadır(1,5,6). Koltuk değnekleri Jones kırığında 4-6 haftalarda, biamlleoler kırıkta 8-12 haftada ek sorun gelişmemişse tamamen bırakılırken RSD'li olgularda bu süre ortalama 32 haftayı bulmaktadır. Ayakta uzun süre dik durma, uzun yürüyüşler yapma gibi ağrıyı artıran olumsuz etkiler hasta eğitimi ile kısıtlanan olgularda ağrı kontrolünün daha başarılı olduğu gözlemlenmiştir. Bu nedenle tedavide ek sorunu olan (bel ağrısı gibi) hastaların bu yakınmalarının giderilmesi oldukça önemlidir. Böylece GYA'da yeteri bağımsızlık daha kısa sürede elde edileceği sonucunu çıkarmaktadır. Fizyoterapi programı ile RSD tedavisinde zamanla başarılı sonuçlar elde etmek mümkündür. Fakat erken işe dönme, ekstremite üzerine erken yük verme için ek çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Olgularımız farklı anatomik bölgelerden yaralanmıştı. RSD'li hastayı bir bütün olarak değerlendiren puanlama cetvelinin olmadığını gözlemledik. Bu amaçla farklı tedavi programlarının yanında farklı değerlendirme sistemlerinin olmasının daha objektif sunulara olanak vereceğine inanıyoruz.

Referanslar

1. Hallaçeli, H., Algun, C.: "Refleks Sempatik Distrofi ve Fizyoterapisi" HÜ Fizik Tedavi ve Reh. YO Yayınları: 12, 23 sayfa, 1993.

2. Lankford, L: "Reflex Sympathetic Dystrophy" (In) Hunter, J.M. (Ed.) Rehabilitation of Hand. 763-86. Saint Louis. 1990.

3. Schwartzman, R.J. Mchlellman, T.L.: "Reflexx Sympathetic Dystrophy" Arch Neurol, vol: 44, May, 1987.

4. Seale, K.S.: Reflex Sympathetic Dystrophy of the Lower Ekstremity "Clinical Orthop and. Rel. 243: 80-4, 1989.

5. Inhofe. P.D., Moral, G.A. "Refex Sypathetic Dystrophy: A Rewiev Paper" Orthopaedic rewiew" 655-61, Aug. 1994.

6. Munn, J.S. Baker; H.B.: "Recurrent Sympathetic dystrophy: Successful treatment by Contralateral Sympathectomy" Surgery, Vol: 102, No: 2, 102-5, July, 1987.